Czym jest mediacja?

MEDIACJA W KOŚCIELE – PODSTAWY TEORETYCZNE

Mediacja jest dobrowolnym i poufnym procesem, w którym profesjonalnie przygotowana, bezstronna i neutralna osoba, za zgodą stron, pomaga im poradzić sobie z konfliktem. Mediacja pozwala jej uczestnikom określić kwestie sporne, zmniejszyć bariery komunikacyjne, opracować propozycje rozwiązań i – jeśli taka jest wola stron – zawrzeć wzajemnie satysfakcjonujące porozumienie w formie ugody[1]

PRZEBIEG MEDIACJI

ROLA MEDIACJI W ROZWIĄZANIU KONFLIKTU

Radzenie sobie w sytuacji konfliktowej jest umiejętnością nabywaną w procesie zmiany, który wymaga pozyskania określonej wiedzy, kompetencji i pracy nad sobą. Narzędziem podobnej zmiany może być MEDIACJA odwołująca się do konstruktywnych sposobów rozwiązywania sporów rodzinnych, rówieśniczych i pracowniczych, gdzie mediator jako osoba bezstronna i neutralna towarzyszy stronom konfliktu w poszukiwaniu porozumienia. Mediacja odwołuje się do pozytywnych zasobów osób będących w konflikcie, udrażnia procesy komunikacji w duchu porozumienia bez przemocy, dając szansę na trwałe zmiany w relacjach społecznych i w konsekwencji zapobiega powstawaniu sytuacjom eskalacji konfliktu.

ZALETY MEDIACJI:

  • Mediacja jest na ogół bardziej skuteczna i tańsza niż proces sądowy
  • Pozwala na osiągnięcie stosunkowo szybkiego i trwałego wyniku w postaci spisanego porozumienia
  • W mediacji żadna decyzja nie zostaje podjęta bez zgody zainteresowanych rozwiązaniem sporu osób. Istotne jest tylko to, co strony uważają za sprawiedliwe i możliwe do realizacji (o ile tylko jest to zgodne z prawem). Mediacja zazwyczaj prowadzi więc do sytuacji obopólnej wygranej
  • Osoby uczestniczące w mediacji chętniej stosują się do powziętych ustaleń ze względu na to, że same wypracowały i uzgodniły warunki porozumienia
  • Rozpoczynając mediację strony niczego nie ryzykują, gdyż każda z nich w każdej chwili może odstąpić od udziału w niej
  • Poufność i prowadzenie rozmów w warunkach prywatności, pozwala na otwartość, szczerość i ochronę reputacji
  • Mediacja umożliwia opowiedzenie o swoich przeżyciach, wyrażenie własnych uczuć oraz nazwanie potrzeb w atmosferze poufności, spokoju, akceptacji
  • Mediacja pozwala na wsłuchanie się w uczucia i potrzeby drugiej strony oraz lepsze zrozumienie powodów jej rozmaitych zachowań
  • Mediacja prowadzi do zawarcia ugody uwzględniającej potrzeby oraz interesy wszystkich osób
  • Mediacja pomaga w utrzymaniu relacji, które będą lub powinny trwać w przyszłości, a niekiedy umożliwia wybaczenie doznanych krzywd i pojednanie

ZASADY MEDIACJI

  • Dobrowolność – decyzja stron o podjęciu mediacji ma charakter dobrowolny, gwarantujący świadomość problemu i chęć współpracy na rzecz znalezienia satysfakcjonującego rozwiązania
  • Bezstronność mediatora mediator jest bezstronny wobec obu stron, wspierając je w równym stopniu w poszukiwaniu rozwiązań
  • Neutralnośćmediator jest neutralny wobec sprawy, w której mediuje, dając gwarancję bezinteresowności i transparentnej postawy wobec przedmiotu sporu
  • Akceptowalnośćstrony sporu akceptują osobę mediatora w procesie poszukiwania rozwiązań
  • Poufność mediacji wszelkie informacje pojawiające się w procesie mediacji mają charakter poufny, służąc budowaniu poczucia bezpieczeństwa i zaufania do osoby mediatora

PRZEBIEG MEDIACJI

Mediacja ma swoją określoną strukturę opartą na kilku sesjach mediacyjnych inicjowanych przez mediatora na skutek zgody na mediację wyrażonej przez obie strony konfliktu. Co do zasady spotkania mediacyjne mają charakter wspólny, istnieje jednak możliwość spotkań indywidualnych służących usprawnieniu procesu mediacyjnego.

  1. SPOTKANIE KONSULTACYJNE (wyjaśnienie zasad mediacji, roli mediatora, ustalenie kontraktu, zawarcie umowy mediacyjnej)
  2. ROZMOWA STRON (przedstawienie sytuacji konfliktowej przez każdą ze stron, ustalenie potrzeb, interesów i wzajemnych oczekiwań)
  3. OKREŚLENIE KWESTII SPORNYCH DO ROZWIĄZANIA (zakres konfliktu, przedmiot sporu, ustalenie tematów do mediacji)
  4. GENEROWANIE PROPOZYCJI ROZWIĄZANIA SPORU
  5. OCENA MOŻLIWOŚCI ROZWIĄZANIA SPORU (zgodnie z zasadami zawierania ugody mediacyjnej)
  6. ZAWARCIE UGODY (spisanie ugody mediacyjnej, zakończenie mediacji)

Mediacja nie jest formą terapii ani wsparcia psychologicznego, choć poszczególne etapy pracy z konfliktem mają charakter naprawczy i poprawiają funkcjonowanie w życiu każdej ze stron.

PRZECIWWSKAZANIA MEDIACJI

  • gdy w sytuacji konfliktowej pojawia się przemoc
  • gdy problemem jest uzależnienie od alkoholu, narkotyków, itp.
  • gdy jedna ze stron cierpi na chorobę psychiczną lub silne zaburzenia emocjonalne
  • gdy motywy przystąpienia stron do mediacji są inne niż chęć osiągnięcia porozumienia

MEDIACJA W KOŚCIELE – WYMIAR PRAKTYCZNY

Możliwe linie konfliktu w środowisku kościelnym:

  • proboszcz odchodzący – proboszcz przychodzący
  • proboszcz przychodzący – wdowa, dzieci po poprzednim proboszczu
  • proboszcz – rada parafialna
  • proboszcz, rada parafialna – parafianie (grupa wspólnych interesów)
  • parafianie – parafianie (grupy o różnych interesach)
  • duchowni – władze kościelne na wszystkich szczeblach
  • konflikty związane z nieprzygotowaniem do przejścia na emeryturę
  • inne

ABY ZDECYDOWAĆ O PODJĘCIU MEDIACJI W DANEJ SPRAWIE NALEŻY:

  1. Stwierdzić:
    a – czy jest konflikt?
    b – czy nie ma przeciwwskazań formalno-prawnych oraz psychologicznych do prowadzenia mediacji (przemoc, choroba psychiczna, nierównowaga stron, brak zgody na mediację)
  2. Określić z jakim rodzajem konfliktu mamy do czynienia:
    a – wartości (sprzeczności wartości)
    b – danych (brak informacji u stron na temat faktów)
    c – strukturalny (nadużywanie dominującej pozycji)
    d – relacji (nieprawidłowe, wadliwe relacje międzyludzkie)
  3. Poznać: na jakim etapie dynamiki jest konflikt (czy jest dobry moment na mediację?)
  4. Poznać strony – zrozumieć motywacje i potrzeby stron
  5. Odebrać deklarację stron:
    a – dobrowolności udziału w mediacji
    b – gotowości dążenia do ugody.

ROLA MEDIATORA W PRAKTYCE KOŚCIELNEJ

  1. Pomoc we wzajemnej komunikacji:
    • Pomoc stronom konfliktu we wzajemnej komunikacji i określenia kwestii do dyskusji;
    • Kierowanie rozmową w taki sposób, by nie odbiegała od tematu spotkania i była konstruktywna.
  1. Czuwanie nad przebiegiem mediacji
    • Ustalenie podstawowych reguł zachowań (nieprzerywanie, szacunek, sposób i język komunikacji, rozmowa na temat konfliktu – kontrakt);
    • Informowanie stron o przebiegu mediacji, wyjaśnienie wszystkich niejasności
    • Zapewnienie komfortowych warunków do rozmowy – czas, miejsce, planowanie przerw na wyciszenie emocji;
    • Zadawanie pytań, podsumowania, porządkowanie wypowiedzi
    • Motywowanie stron do gotowości na racjonalne negocjacje skoncentrowane na przyszłości
    • Dbałość o równowagę pomiędzy stronami i zaspokojeniem ich interesów
  1. Mediator jako nauczyciel
    • Wygaszanie postaw roszczeniowych na rzecz kreowania innych zasad i wartości
    • Poszerzenie zakresu mediacji – wielowymiarowość systemowa
    • Uzmysłowienie skutków niezawarcia umowy
    • Sformułowanie ugody, zakończenie sporu

MEDIACJE – SŁOWNIK PODSTAWOWYCH POJĘĆ:

ADR – Alternative Dispute Resolution – Alternatywne Metody Rozwiązywania Sporów- to grupa procedur, polegających na polubownym, często pozasądowym rozstrzygnięciu powstałego sporu.

Arbitraż –
to poufna procedura, w której jedna lub więcej neutralnych i bezstronnych osób (specjalistów) podejmują decyzję w sprawie, po wysłuchaniu stron oraz przedstawianiu dowodów.

Arb-Med – jeśli strony decydują się wybrać tę formę, najpierw dochodzi do przeprowadzenia arbitrażu, którego wynik, umieszcza się w zalakowanej kopercie, następnie przeprowadza się mediację. Jeśli strony nie zawrą ugody, sprawę rozstrzyga wcześniej wydana decyzja. (zob. też med-arb)

Koncyliacja – to proces, w którym osoba trzecia pomaga stronom w sporze porozumieć się, zbliżyć do siebie. Nakłania ich do komunikacji. Może opiniować sprawę. Bierze aktywny udział w postępowaniu.

Last Offer Arbitration –
to tzw. arbitraż ostatniej szansy, w której jeśli strony nie dojdą do porozumienia podczas negocjacji, przedstawiają dwie propozycje arbitrowi, który musi wybrać spośród nich jedną i nie może sam proponować żadnych rozwiązań czy zmieniać przedstawionych mu ofert.

Med-Arb –
to jedna z dwóch metod hybrydowych, polegających na połączeniu mediacji z arbitrażem. W tym przypadku neutralna osoba trzecia prowadzi mediację, a jeśli nie zakończy się ona ugodą, osoba ta przejmuje funkcję arbitra i podejmuje ostateczną decyzję. (zob. też arb0med)

Mediacja /postępowanie mediacyjne/-
to dobrowolne i poufne porozumiewanie się stron znajdujących się w konflikcie w obecności bezstronnej osoby trzeciej /mediatora(ów)/, które ma na celu dojście do ugody, która satysfakcjonuje obie strony.

Mediator –
to neutralna wobec sporu i bezstronna wobec uczestników postępowania osoba trzecia, która jest odpowiedzialna za fachowe przeprowadzenie postępowania mediacyjnego. Zadaniem mediatora jest ułatwienie stronom komunikowania się. Mediator, podczas postępowania nie podejmuje żadnych decyzji, nie ocenia i nie wydaje wyroków.

Mini-trial (minirozprawa) –
to postępowanie, które łączy zasady procedury sądowej (obecność neutralnej osoby trzeciej, która wydaje niewiążącą opinię dotyczącą prawdopodobnego orzeczenia sądowego), negocjacji i koncyliacji. Jeśli strony nie dojdą do porozumienia, sprawa wraca do sądu.

Negocjacje –
to proces porozumiewania się stron, który ma na celu wypracowanie rozwiązania zadawalającego obie strony.

Summary jury trial (skrócona rozprawa przed ławą przysięgłych) – jest to symulacja procesu w skróconej formie, mająca przedstawić możliwie realistyczną wizję tego, jak zostanie rozstrzygnięty spór w prawdziwym procesie przed sądem. Dzięki tej procedurze strony mogą uzyskać od ławników uzasadnienie ich decyzji i przekonać się, czy ich strategia jest skuteczna i zrozumiała. Nie jest to jednak powszechnie stosowana metoda, ze względu na jej skomplikowanie i podwyższenie kosztów procesu.

Private judging (prywatny sędzia) –
jest procedurą analogiczną do rozprawy, jednak to strony ustalają zasady, na jakich będzie się ona odbywała, dzięki temu jest to proces dużo bardziej nieformalny i dostosowany do indywidualnych potrzeb stron. 

[1] Por. Standardy prowadzenia mediacji i postępowania mediatora uchwalone przez Społeczną Radę do spraw Alternatywnych Metod Rozwiązywania Konfliktów i Sporów przy Ministrze Sprawiedliwości dn. 26 czerwca 2006 r.

Powrót do listy artykułów